Ελλάδα, χλωμή μητέρα (Elie Castiel)

Ελλάδα, χλωμή μητέρα, Elie Castiel

"Invisible" by Dimitri Athanitis

Κινηματογραφιστής των αρχών της δεκαετίας του ’90, ο Δημήτρης Αθανίτης ανήκει σε ένα  ορισμένο κύμα του ελληνικού κινηματογράφου που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, κινώντας τη δικαιολογημένη περιέργεια των διεθνών φεστιβάλ, και ιδίως των ευρωπαϊκών. Με τις 2000 + 1 στιγμές το 2000 και τις Τρεις Μέρες Ευτυχίας το 2012, αλλά και άλλες μεγάλου μήκους και μερικές μικρού μήκους ταινίες στη δεκαετία του 1990, ο σκηνοθέτης ήδη επιβεβαιώνει την αφηγηματική του άποψη, εξερευνώντας τα θέματα της μοναξιάς μέσα σε έναν δαιδαλώδη ή ακόμη και βρώμικο αστικό χώρο που δεν αφήνει καμία ανάσα στο άτομο.

Με το πέρασμα του χρόνου διαπιστώνει κανείς ότι πρόκειται επίσης για ένα σινεμά προάγγελο της υπαρξιακής, οικονομικής και κοινωνικής κρίσης μιας Ελλάδας που έχει αφεθεί στην τύχη της, εγκαταλελειμμένη. Με το Invisible, σκιαγραφεί κατά κάποιο τρόπο το πορτραίτο ενός άνδρα σε κρίση, όπως είχε κάνει και στο 2000 + 1 στιγμές. Εδώ, το άτομο δεν είναι πλέον κύριος του εαυτού του, είναι χαμένο μέσα στην πόλη, θύμα μιας ανελέητης οικονομικής κρίσης, απολυμένος από ένα εργοστάσιο χωρίς προειδοποίηση, χωρισμένος από τη γυναίκα του, η οποία, όταν μαθαίνει την συντριβή του, φαίνεται να αδιαφορεί πλήρως.

Γιατί στην Ελλάδα της κρίσης ισχύει το «ο σώζων εαυτόν σωθήτω», με εξαίρεση κάποιους ελάχιστους που επωφελούνται από την αρνητική οικονομική συγκυρία για να πλουτίσουν ακόμη περισσότερο. Αλλά αυτό που κάνει εντύπωση σε αυτήν την τελευταία ταινία του Αθανίτη είναι η πρωτοτυπία της σκηνοθεσίας, η οποία αρνείται τη γραμμικότητα για να προσαρμοστεί καλύτερα στον κεντρικό ήρωα, τον Άρη, ένα πλάσμα απανθρωποιημένο και χαμένο με την απόλυση από τη δουλειά του, που συγχέει την πραγματικότητα με τη φαντασία, που διασχίζει τον ζωτικό χώρο με μια σπαρακτική απόγνωση, η οποία δεν έχει όνομα, αόρατη, όπως είναι και ο ίδιος.

Γιατί το Invisible είναι κυρίως μια ταινία σκηνοθεσίας και ηθοποιών. Η αφήγηση, εκπληκτική σε απλότητα, λάμπει μέσα από τη βασανιστική, εικονοκλαστική και λεπτά επαναστατική σκηνοθεσία ενός κινηματογραφιστή που είναι μάρτυρας της εποχής του. Ο Γιάννης Στάκονγλου, που είχε ήδη κάνει αίσθηση μεταξύ άλλων στο Harcore (2004) του Ντένη Ιλιάδη και το 2005 στον «Όμηρο» του Κωνσταντίνου Γιάνναρη, ενσαρκώνει τον ήρωα της ταινίας, τον  Άρη, με εκπληκτική αποστασιοποίηση, με μια μεταφυσική απουσία που ανακατασκευάζει τον χώρο γύρω του και υποβάλλει την κινηματογραφούμενη Ελλάδα σε μια γεωγραφική αυτοψία. Έχει την όψη ενός παλαιστή που δεν έχει πια ενέργεια, ενός πρώην ερωτευμένου με τη ζωή που έχει χάσει κάθε ελπίδα, ενός εργαζόμενου που δεν τον θέλουν πια.

Η σύντομη σεξουαλική πράξη με την μπαργούμαν, μετά την απόλυσή του, δεν είναι παρά η μαρτυρία μιας τελευταίας ερωτικής σχέσης με τη ζωή. Γιατί για τον Αθανίτη, και άρα και για τον Άρη, όλα φαίνονται χαμένα, ο αέρας δεν αναπνέεται, το μέλλον είναι ανύπαρκτο, το παρόν δεν είναι παρά ψεύτικη επιβίωση: η σύζυγος του Άρη έχει έναν νέο εραστή, οι φίλοι του σχεδόν τον εγκαταλείπουν, κάποιος του προσφέρει μια άθλια μικροδουλειά που την παρατάει αμέσως. Ο μόνος ορίζοντας ελπίδας σε αυτόν τον γαλάζιο, διάφανο ουρανό, ο γιός του, ένας εξάχρονος μικρός που υποδύεται ο Χρήστος Μπενέτσης, του οποίου η υπέροχη παρουσία μας λιώνει την καρδιά. Ή ίσως είναι επίσης η κάμερα του Γιάννη Φώτου, που κολλάει πάνω του, κινηματογραφώντας τον σαν το απαλό χάδι ενός πατέρα στο παιδί του.

Η ηχητική επένδυση του Papercut εμφανίζεται διακεκομμένα, αποτελούμενη από σύντομα κομμάτια που εισδύουν στην παραμορφωμένη ψυχή του Άρη, προκαλώντας μερικές φορές κάποιες εξάρσεις, σύντομες, αλλά τραγικές. Και υπάρχει επίσης το μοντάζ του Σταμάτη Μαγούλη (όπως και στις Τρεις Μέρες Ευτυχίας), το οποίο αρνείται κατηγορηματικά να ακολουθήσει μια γραμμική αφήγηση, προτιμά να θολώσει το τοπίο, βουτώντας σ’ ένα είδος εσωτερικού road movie όπου δεν υπάρχουν ούτε αναμνήσεις ούτε μνήμη, αφήνοντας αυτόν τον μεταμοντέρνο Έλληνα αντιήρωα να κατευθύνεται προς ένα απατηλό και αβέβαιο πεπρωμένο.

Τελικά το Invisible είναι ένα φιλμ με καθαρά κινηματογραφική αφήγηση: μέσα από κάθε πλάνο της πόλης, μέσα απά κάθε εσωτερικό, η κάμερα αποσπά τους τραγικούς σπασμούς ενός χώρου που μοιάζει να διατηρείται στη ζωή με τεχνητά μέσα.

 http://www.revuesequences.org/2017/01/%ef%bb%bf-invisible/